Υπηρεσίες

• ΑΠΟΦΑΣΗ 1155/2025 Έβδομο Τμήμα

​Ανάθεση υπηρεσιών φύλαξης κτηριακών εγκαταστάσεων Υπουργείου. Τα κριτήρια ανάθεσης πρέπει να συναρτώνται προς το αντικείμενο των ζητούμενων εργασιών, ώστε να επιτρέπουν την εκτίμηση της επίδοσης κάθε προσφοράς σε σχέση προς αυτό και, για τη διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων, επιβάλλεται δε να είναι επιδεκτικά συγκριτικής εφαρμογής βάσει αντικειμενικής αξιολόγησης. Εν προκειμένω το Τμήμα έκρινε ότι το επίμαχο κριτήριο της διακήρυξης με τίτλο «Υλικά, Εξοπλισμός, Μέσα» και με συντελεστή βαρύτητας 20% δεν παρίσταται αρκούντως σαφές και ορισμένο, καθότι δεν αναφέρεται ο ελάχιστος εξοπλισμός του προσωπικού που απαιτείται και τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την εκτέλεση της σύμβασης. Ωστόσο, λόγω της φυσιογνωμίας της υπό έλεγχο σύμβασης και τις ειδικές περιστάσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης, κρίθηκε ότι η εντοπισθείσα πλημμέλεια δεν παρίσταται ουσιώδης. 

• ΑΠΟΦΑΣΗ 1169/2025 Έβδομο Τμήμα

Προγραμματική σύμβαση Δήμου και Αναπτυξιακού Οργανισμού ΟΤΑ. Οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί δεν επιχορηγούνται άμεσα ή έμμεσα από τους ΟΤΑ ή από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, όλες οι οικονομικές υποχρεώσεις που αναλαμβάνονται πρέπει να συνδέονται, ευθέως και κατά τεκμηριωμένο τρόπο, με δαπάνες που πραγματοποιούνται για την εξυπηρέτηση της συγκεκριμένης προγραμματικής σύμβασης και είναι απαραίτητες για την υλοποίηση του αντικειμένου της. Το κόστος αμοιβών του τακτικού προσωπικού του οργανισμού,  το οποίο θα απασχοληθεί σε μια προγραμματική σύμβαση με ΟΤΑ,  καλύπτεται αποκλειστικά από τον τακτικό προϋπολογισμό του Αναπτυξιακού Οργανισμού. Οποιαδήποτε άλλη δαπάνη (π.χ. υπερωριακή ή πρόσθετη) του τακτικού ή του έκτακτου προσωπικού του επιβάλλεται να αιτιολογείται ως προς το ύψος και τον επιμερισμό της ανάμεσα στους αντισυμβαλλόμενους. Απόφαση Τμήματος ΕλΣυν, με την οποία κρίνεται ότι δεν συντρέχουν ορισμένες από τις νομικές πλημμέλειες, που αναδείχθηκαν με την προσβαλλόμενη Πράξη προσυμβατικού ελέγχου ως διακωλυτικοί της σύναψης της σύμβασης λόγοι, παράγει οριστικότητα, η οποία καλύπτει τους λόγους της προσφυγής που έγιναν δεκτοί, και δεν δύναται να ανατραπεί είτε από το Κλιμάκιο ή τον Επίτροπο κατά την άσκηση του πρωτογενούς ελέγχου επί του νέου σχεδίου σύμβασης που υποβάλλεται ενώπιόν του σε συμμόρφωση με τις κρίσεις του Τμήματος, είτε από το Τμήμα που επιλαμβάνεται εκ νέου κατόπιν άσκησης προσφυγής από τους ενδιαφερόμενους. 

• ΑΠΟΦΑΣΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ 1355/2025

Αντικείμενο της σύμβασης είναι η ανάπτυξη των αερομεταφορών και η συνεχής βελτίωση των λειτουργιών επιχειρησιακής ασφάλειας και εποπτείας. Η Ολομέλεια έκρινε ότι το υποβληθέν σχέδιο υπάγεται στον προσυμβατικό έλεγχο, καθότι ο ουσιαστικός χαρακτήρας αυτού δεν έγκειται στην απλή μεσολάβηση για την πρόσληψη προσωπικού, ούτε εξαντλείται στη διάθεση εμπειρογνωμόνων, αλλά συνίσταται στην παροχή μιας σύνθετης και ολοκληρωμένης υπηρεσίας τεχνικής βοήθειας και, συγκεκριμένα, στην εξειδικευμένη τεχνογνωσία και την επιχειρησιακή υποστήριξη που αυτοί παρέχουν, υπό την εποπτεία και τις διαδικασίες ενός διεθνούς οργανισμού, ο οποίος θα εγγυηθεί την εμπειρογνωμοσύνη τους και την κατάρτισή τους, μεριμνώντας για την πρόσληψη και στοχεύοντας στην άρτια επιτέλεση των περιγραφόμενων στη συμφωνία καθηκόντων. Η πλήρης μετάθεση του κινδύνου και της ευθύνης για τη διαχείριση και την ποιότητα του παραγόμενου έργου στην ΑΠΑ συνιστά χαρακτηριστικό γνώρισμα σύμβασης παροχής υπηρεσιών. Η δε διαδικασία επιλογής, όπου ο ΔΟΠΑ επαληθεύει τα προσόντα που η ΑΠΑ έχει προεπιλέξει, συνιστά υπηρεσία διασφάλισης ποιότητας. Περαιτέρω, η επιλογή της τήρησης της συγκεκριμένης διαδικασίας για τη διάθεση προσωπικού, που δεσμεύει σημαντικούς εθνικούς πόρους για την κάλυψη πάγιων λειτουργικών αναγκών, παρακάμπτοντας τις τακτικές διαδικασίες προσλήψεων, επιβάλλεται να υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο νομιμότητας. Αντίθετη μειοψηφία ότι η ως άνω συμφωνία δεν υπάγεται σε έλεγχο νομιμότητας, δεδομένου ότι η δυνατότητα σύναψης της συμφωνίας είναι απόρροια της συμμετοχής της χώρας στον ΔΟΠΑ, που λειτουργεί ως διακρατικός μηχανισμός τεχνικής υποστήριξης, και το οικονομικό αντάλλαγμα αποτιμάται στο πλαίσιο εφαρμογής της διεθνούς συμφωνίας.

• ΑΠΟΦΑΣΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ 693/2025

Άρση, σύμφωνα με τις διατάξεις των παρ. 1 και 2 του άρθρου 337 του ν. 4700/2020, της αμφισβήτησης μεταξύ Ζ΄ και Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, αναφορικά με την έννοια των διατάξεων των άρθρων 2 και 19 του ν. 4413/2016. Παραχώρηση υπηρεσιών λειτουργίας λιμένος και του δικαιώματος χρήσης, λειτουργίας, διαχείρισης και εκμετάλλευσης της μαρίνας αυτού. Κατόπιν αντικειμενικής εκτίμησης και θεώρησης του συνόλου των ουσιωδών στοιχείων της επίδικης σύμβασης, η Ολομέλεια έκρινε ότι αυτή συνιστά μεικτή σύμβαση παραχώρησης, η οποία έχει ως αντικείμενο τόσο έργα όσο και υπηρεσίες, με βάση δε το κύριο αντικείμενό της, προέχων είναι ο χαρακτήρας της ως σύμβασης για την παραχώρηση των υπηρεσιών λειτουργίας, διαχείρισης και εκμετάλλευσης της ήδη κατασκευασθείσας μαρίνας. Ειδικότερα έκρινε ότι: α) Η ανάγκη εκτέλεσης πρόσθετων εργασιών, καθώς και η κατασκευή ορισμένων εγκαταστάσεων ιδίως επί της χερσαίας ζώνης, οι οποίες είναι απαραίτητες για την αδειοδότηση και λειτουργία της μαρίνας, δεν αναιρούν το χαρακτήρα τους ως μέσου (εμπροσθοβαρής υποχρέωση) για την εξυπηρέτηση του κυρίου αντικειμένου της παραχώρησης, το οποίο συνίσταται στη χρήση, λειτουργία, διαχείριση και εκμετάλλευση της μαρίνας για χρονικό διάστημα 40 ετών. β) Πέραν των απαιτήσεων συντήρησης καθ’ όλη τη διάρκεια της παραχώρησης, ουδεμία άλλη συμβατική υποχρέωση προβλέπεται σε σχέση με την εκτέλεση τεχνικών έργων, τυχόν δε πρόσθετες επενδύσεις σε τεχνικές υποδομές δεν αποτελούν υποχρέωση, αλλά μόνο δικαίωμα του παραχωρησιούχου, συνιστούν δε μελλοντικό και αβέβαιο γεγονός, το οποίο δεν αξιολογήθηκε από την αναθέτουσα αρχή κατά το στάδιο υποβολής των προσφορών. γ) Τα τεθέντα κριτήρια τεχνικής ικανότητας σχετίζονται με την προηγούμενη εμπειρία στην παροχή υπηρεσιών διαχείρισης μαρίνας και όχι στην κατασκευή δημόσιων (λιμενικών) έργων. δ) Οι πληρωμές από τον  παραχωρησιούχο -ο οποίος αναλαμβάνει πλήρως τον σχετιζόμενο με τη διαχείριση των υπηρεσιών επιχειρηματικό κίνδυνο- προς την αναθέτουσα αρχή συναρτώνται με τα ετήσια πραγματικά έσοδά του από τη διαχείριση και εκμετάλλευση της μαρίνας κατά τη διάρκεια της περιόδου παραχώρησης. ε) Και από την οικονομική αξία των επιμέρους παροχών (εργασίες/υπηρεσίες), προκύπτει ότι προέχων είναι ο χαρακτήρας της παραχώρησης των υπηρεσιών λειτουργίας και διαχείρισης της μαρίνας.

Διατάξεις: άρθρα 2 και 19 του ν. 4413/2016, άρθρο 337 παρ. 1 και 2 του ν. 4700/2020.

• ΑΠΟΦΑΣΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ 1502/2024 ​

Προσφυγή αναθεώρησης. Το Τμήμα, αποφαινόμενο επί προσφυγής ανάκλησης, οφείλει να περιορισθεί στην εξέταση των προβαλλόμενων ενώπιόν του λόγων ανάκλησης και δεν μπορεί, κατ’ αρχήν, με αυτεπάγγελτη έρευνα του πραγματικού να αναδείξει το πρώτον ένα νέο διακωλυτικό λόγο σύναψης της σύμβασης που δεν έχει διαπιστώσει το Κλιμάκιο, καθόσον τούτο συνιστά μη προβλεπόμενη στον νόμο υποκατάσταση του Τμήματος στην αρμοδιότητα του Κλιμακίου, ενώ, επιπροσθέτως, οδηγεί στον αιφνιδιασμό των προσφευγόντων, επηρεάζοντας αρνητικά τα δικαιώματα άμυνάς τους και στερώντας τους ουσιαστικά ένα δικονομικό στάδιο προστασίας Έννοια και περιεχόμενο των προγραμματικών συμβάσεων «ενδοϋπηρεσιακής (in house)» ανάθεσης για τη «διοικητική και τεχνική υποστήριξη» από Αναπτυξιακό Οργανισμό της τεχνικής υπηρεσίας ενός Δήμου. Η έλλειψη τεκμηρίωσης του προϋπολογισμού της ελεγχόμενης σύμβασης ανεδείχθη ως πλημμέλεια από την Πράξη της Επιτρόπου, κατά τρόπο που αφορά στο σύνολο του προϋπολογισμού, συμπεριλαμβανομένων και των έμμεσων δαπανών. Με την κρίση του Τμήματος ότι ως προς τις έμμεσες δαπάνες δεν αιτιολογείται ο προϋπολογισμός της σύμβασης δεν ανεδείχθη νέα πλημμέλεια από το Τμήμα για τη σύναψη της ελεγχόμενης σύμβασης και ο προβαλλόμενος λόγος είναι αβάσιμος. Δεν υφίσταται αντίφαση στην αιτιολογία της απόφασης του Τμήματος ούτε έλλειψη αιτιολογίας. Εξακολουθεί να συντρέχει έλλειψη τεκμηρίωσης των έμμεσων λειτουργικών δαπανών αφενός και, σύνδεσής τους, αφετέρου, ειδικά με την υλοποίηση του αντικειμένου της προγραμματικής σύμβασης. Απορρίπτει την προσφυγή αναθεώρησης.

• ΑΠΟΦΑΣΗ 34/2025 Έβδομο Τμήμα

​Τίτλος: Σύμβαση μεταφοράς μαθητών – Τεκμηρίωση προϋπολογισμού

Διενέργεια διεθνούς ηλεκτρονικού ανοικτού διαγωνισμού. Ανάθεση σύμβασης μεταφοράς μαθητών (για τα σχολικά έτη 2023-2024 & 2024-2025). Κριτήριο κατακύρωσης η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει τιμής μίσθωσης κατάλληλων μεταφορικών μέσων δημόσιας χρήσης. Σημαντικές αποκλίσεις χιλιομετρικών αποστάσεων κατά την εφαρμογή του μαθηματικού τύπου για τον υπολογισμό του κόστους των υπεραστικών δρομολογίων σε σχέση με εκείνες της διακήρυξης. Η προϋπολογιζόμενη δαπάνη της σύμβασης πρέπει να τεκμηριώνεται με ακρίβεια αποκλειστικά επί τη βάσει των μαθηματικών τύπων που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα της σχετικής Κ.Υ.Α. Η απουσία ή η ανακρίβεια των παραμέτρων και των λοιπών συντελεστών που χρησιμοποιούνται για την εξεύρεση μέσω του μαθηματικού τύπου του κόστους εκάστου δρομολογίου του διαγωνισμού δεν επιτρέπουν να αποδειχθεί το εύλογο του συνολικού ποσού που δεσμεύεται. Ουσιωδώς πλημμελής η οικεία διακήρυξη και, επέκεινα, η διαδικασία ανάθεσης στο σύνολό της. 

• ΑΠΟΦΑΣΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ 1346/2024

​​Προσφυγή αναθεώρησης. Εννοιολογικά στοιχεία της σύμβασης παραχώρησης υπηρεσιών Δεν συνιστά, καταρχήν, σύμβαση παραχώρησης υπηρεσιών η σύμβαση για την αγορά ή τη μίσθωση γης, υφιστάμενων κτισμάτων ή άλλων ακινήτων. Στην περίπτωση, όμως, που από τη διακήρυξη ή τις άλλες πράξεις της διαγωνιστικής διαδικασίας προκύπτει ότι παρ’ όλον που προκηρύσσεται ως εκμίσθωση δημοσίου ακινήτου, αποσκοπεί στην οργάνωση και διαχείριση μιας υπηρεσίας και έχει ως αντικείμενο (ή ως κύριο αντικείμενο, επί μικτής σύμβασης) την διά της εκμεταλλεύσεως του ακινήτου αυτού παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών σε τρίτους επωφελούμενους, η ανάθεση αυτή παροχής υπηρεσιών αποτελεί σύμβαση παραχώρησης υπηρεσίας, εφόσον πληρούνται και οι λοιπές προϋποθέσεις, ήτοι θεσπίζονται ειδικές απαιτήσεις για τις παρεχόμενες από τον ανάδοχο υπηρεσίες ως προς το περιεχόμενο και τον τρόπο παροχής τους, οι οποίες καθορίζονται από την αναθέτουσα αρχή, το αντάλλαγμα για τον ανάδοχο συνίσταται αποκλειστικά ή εν μέρει στην οικονομική εκμετάλλευση των παραχωρούμενων υπηρεσιών, στην είσπραξη δηλαδή εσόδων από τους τρίτους-χρήστες των υπηρεσιών και η παραχώρηση συνεπάγεται την εκ μέρους του ανάληψη του σύμφυτου με την εκμετάλλευση επιχειρηματικού κινδύνου Συμβάσεις, με τις οποίες παραχωρείται το δικαίωμα χρήσης και εκμετάλλευσης δημοτικού ακινήτου προς τον σκοπό άσκησης οικονομικής φύσης δραστηριοτήτων, όπως η παροχή σε τρίτους ωφελούμενους υπηρεσιών στάθμευσης, οι οποίες υπόκεινται σε ειδικές απαιτήσεις που καθορίζονται από την αναθέτουσα αρχή, με αντάλλαγμα την καταβολή από τους ωφελούμενους προκαθορισμένου αντιτίμου συνιστούν συμβάσεις παραχώρησης υπηρεσιών κατά την έννοια του ν. 4413/2016. Για τον χαρακτηρισμό μίας σύμβασης ως σύμβασης παραχώρησης δεν είναι αναγκαίο το αντικείμενο της παραχωρούμενης υπηρεσίας να συνιστά «δημόσια υπηρεσία», υπό την έννοια της παροχής της για την ικανοποίηση ζωτικών αναγκών των επωφελούμενων από αυτήν. Απορρίπτει την προσφυγή αναθεώρησης.

• ΑΠΟΦΑΣΗ 1669/2024 Έβδομο Τμήμα

​Τίτλος: Ένωση οικονομικών φορέων – Απαιτήσεις οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας

Περίληψη: Συντήρηση αποχετευτικών δικτύων. Όρος διακήρυξης που ορίζει ότι σε περίπτωση υποβολής προσφοράς από ένωση οικονομικών φορέων, όλες οι ελάχιστες απαιτήσεις οικονομικής και χρηματοοικονομικής επάρκειας «θα πρέπει να καλύπτονται από κάθε μέλος της ένωσης». Αρνητική πράξη Κλιμακίου ΕλΣυν και κοινοποίηση αυτής στην Επιτροπή Ανταγωνισμού. Τέτοια απαίτηση αντίκειται στην αρχή της αναλογικότητας, διότι εισάγει παρέκκλιση που δεν δικαιολογείται από αντικειμενικούς λόγους, συνεχόμενους με τη φύση, την πολυπλοκότητα ή τις ιδιαιτερότητες του αντικειμένου της σύμβασης, και υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο, εισάγει συνεπώς, ανεπίτρεπτο, υπέρμετρο περιορισμό στην πρόσβαση στο διαγωνισμό σε βάρος των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων. Ουσιώδης εν προκειμένω η πλήμμέλεια.

• Ολ. 1641/2020

∆ικαίωµα προαίρεσης – προϋποθέσεις. 

• Τμ. Μείζονος Επταμελούς Σύνθεσης 1264/2019

​Προσυµβατικός έλεγχος-διαγωνιζόµενοι – Στήριξη στις ικανότητες τρίτου για την εκπλήρωση όρου που έχει τεθεί ως κριτήριο ποιοτικής επιλογής – Υποχρέωση ελέγχου της συνδροµής λόγων αποκλεισµού στο πρόσωπο του τρίτου – Προκαταρκτική απόδειξη µέσω υποβολής Ε.Ε.Ε.Σ. από τον τρίτο.  

• 2443/2020 7ο Tμ.

Ανάθεση σε τρίτο υπηρεσιών που εμπίπτουν στα συνήθη καθήκοντα Δήμου. Τεκμηρίωση ανάθεσης σύμφωνα με το άρθρο 45 του ν. 4412/2016, σε συνδυασμό με τις αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και της οικονομικότητας. Υπηρεσίες καθηγητή φυσικής αγωγής και ναυαγοσώστη. 

• 2439/2020 7ο Τμ.

Υπηρεσίες καθαριότητας. Καθορισμός κριτηρίων επιλογής σε συνάρτηση με το αντικείμενο της σύμβασης. Τρόπος απόδειξης κριτηρίων τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας. Καθορισμός κριτηρίων ανάθεσης σε συνάρτηση με το αντικείμενο της σύμβασης και την αρχή της ίσης μεταχείρισης των διαγωνιζομένων. Ποιότητα προσωπικού ως κριτήριο ανάθεσης. Όρος διακήρυξης για την ύπαρξη έδρας ή υποκαταστήματος του διαγωνιζόμενου στην περιοχή όπου εδρεύει η αναθέτουσα αρχή. Επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος για τη σύναψη της σύμβασης, αναθέτουσα αρχή που αποτελεί σημείο αναφοράς για τον κορωνοϊό COVID-19.